Kleinkunst is ook nu nog een beladen woord. Het werd aanhangen door mannen met baarden die een verleden hadden in het katholiek onderwijs en fondsen als het Davidsfonds of het Willemsfonds. La Flandre Profonde, quoi. Meestal droegen ze ook velours broeken en, eens in de buitenlucht om vogels te spotten, een groene parka. Maar tot een eind in de jaren tachtig was kleinkunst Vlaanderen en Vlaanderen (vooral volgens Radio 1) kleinkunst.
Het genre dateert uit de middeleeuwen, er werd toen nog gezongen over ‘maagdekijns ende andere schoone vrouwen’ maar er kwam vernieuwing, zo eind de jaren zestig. En één van die vernieuwers was Zjef Vanuytsel.
Geboren in de Kempen in 1945 als Jozef Guillaume Dymphna Vanuytsel. Omdat de progressieve spelling ophef maakte werd Jozef al snel Zjef en werd diezelfde Zjef, naast student architectuur, een zich met een gitaar voortbewegende kleinkunstzanger. Hij was niet alleen. Maar hij was beter, al kunnen we ook niks slechts schrijven over generatiegenoot Jan De Wilde.
Als je maar één kleinkunstplaat in de kast hebt staan, laat het dan alsjeblieft De Zotte Morgen zijn. Het debuut van Vanuytsel, 1970. Het is namelijk een klassieker. Vanuytsel bezingt en verdrijft er zijn katers op; kijkt om zich heen en ziet de dingen somber in. De titelsong en Houten Kop zijn ons nationaal erfgoed, willen of niet. Er werden 100.000 stuks van verkocht wat Vanuytsel tot een BV maakte al maakte hij zelf liever tekeningen, architecturale ontwerpen. Hij ontwierp wel wat. Voornamelijk gemeentehuizen.
En toch nog de tijd nemen voor af en toe een lp, zoals, in 1973, De Stilte Van Het Land. Daar staat Tussen Antwerpen En Rotterdam op; zomaar een song maar wel een song die je bij zal blijven omdat we wat hij meemaakt ook voelen, nu nog, zoveel decennia later.
Zjef Vanuytsel werd op het laatst geëerd en aanbeden als toch wel een grote naam in onze Belgische driehoek. Zoals op Nekka-Nacht, 2009. En zes jaar later was hij dood; de grote K velde hem. Kreeg een mooi graf, in Heverlee. Daar ben je als dode natuurlijk vet mee, maar waar wij vooral naar uitkijken: naar een nacht vol sterren, een glas binnen handbereik en De Zotte Morgen op draaitafel of in cd-lade. Er staat veel stilte op die plaat, en stilte is zo mooi als de nacht waarin die plaat haar rondjes draait.
