Bij ons thuis hebben we nogal de gewoonte om op zondagochtend, quasi tegen de middag eigenlijk, groot ontbijt te houden. Dat is inclusief vers geperst sinaasappelsap, eitje, spekje, croissantje en zo nog een en ander. Een jazzy of klassiek muziekje of een plaat vol hitjes en hotjes van de jaren stillekes vormt meestal de muzikale achtergrond. Wat het Ukho Ensemble Kyiv hier echter presenteert draaien we bij voorkeur op een ander moment.
De muziek die we te horen krijgen is namelijk niet van de poes. Het in Kiev, Oekraïne gevestigde ensemble, en door de oorlog van die Russische oelewapper dus on hold, is een bewerking van een compositie van Gerard Grisey, Vortex Temporum genaamd.
Het stuk werd gecomponeerd met de oorlog in gedachten, de geschiedenis die zich al dan niet herhaalt of wordt veranderd door alweer een andere machthebber en tegelijk de zogenaamde vloeibaarheid van de tijd in vraag stelt of probeert te begrijpen.
De Italiaanse dirigent Luigi Gaggero leidt het stuk in goede banen, dat door Grisey geschreven werd tussen 1994 en 1996, niet zo lang voor zijn overlijden in 1998.
Grisey wordt beschouwd als de grondlegger van het zogenoemde spectralisme, een poging om weg te geraken binnen de moderne klassieke muziek van het werk van bijvoorbeeld Webern, Schoenberg, Boulez en Messiaen en tegelijk er invloeden en raakpunten met Gavin Bryars in te verwerken. Grisey mag dan enigszins schatplichtig zijn aan deze grote namen binnen de hedendaagse klassieke wereld, hij weet toch zijn eigen weg te vinden, zijn eigen stempel te drukken.
Het is muziek die buiten de verwachte patronen durft te treden, die andere paden durft te bewandelen en die er niet voor terugschrikt de luisteraar uit te dagen, op het verkeerde been te zetten, te overrompelen.
Het ensemble zelf speelt het stuk al decennia, net als de dirigent trouwens, zodat de opnames die we hier horen, daterend uit 2022, als het ware de uitgekristalliseerde, zowat uiteindelijke versie van het werk is geworden.
Is het jazz of klassiek, is het vrije improvisatie of avant-garde, het maakt niet zoveel uit. Het is tijdloos, muziek die als het ware buiten de fluïditeit van de tijd zelf valt, zoals Grisey het had bedoeld.
