Als de dagen duister zijn, dan mag de muziek zich ook wat meer in de schaduw bewegen. Happy worden we dan ook niet van deel drie van Frederik Croenes Trilogie van het Heilloze die de onheilspellende titel Sans Retour meekreeg.
Onheil en rampspoed dus, verpakt in een piano-recital bestaande uit zes delen. Hier en daar wordt de piano aangevuld met een geluidsopname van of over een piloot die het leven liet ten gevolge van een vliegramp. Zes afleveringen van Air Crash Investigation voor de liefhebbers van stevig pianogetokkel in feite; zes in memoriams voor mensen die de dood vonden achter de stuurknuppel van een vliegtuig.
Het album begint met een sample van de communicatie tussen Joeri Gagarin – de eerste mens die de aarde vanuit ruimte zag – en ground control, tijdens de lancering van de Vostok-1. Gagarin overleefde de ruimtereis maar crashte enkele jaren later tijdens een routinevlucht met een MiG straaljager. Veertien minuten lang ramt Croene stevige, onheilspellende klanken uit zijn piano. Dit loopt niet goed af, dat voel je meteen.
Ook Bessie Coleman krijgt een plekje op het album. Zij was de eerste Afro-Amerikaanse en native-american vrouw met een pilootlicentie (die ze behaalde in Frankrijk). Als stuntpiloot haalde ze halsbrekende toeren uit en tijdens een oefenvlucht viel ze (in 1926) uit de cockpit! Haar lot wordt iets subtieler verklankt door Croene maar vergis je niet, tegen het eind van het nummer komt ook zij tragisch en met zwaar aangeslagen pianotoetsen aan haar eind.
De overgang van de a- naar de b-kant van de plaat wordt gevormd door een opname van de laatste minuten van het leven van Richard Russell die zichzelf met een gestolen vliegtuig te pletter vloog op een klein eilandje in de VS. We horen een wat ingetogener kant van Frederik Croene die treffend de eenzaamheid van de radeloze mens verklankt.
Komen nog aan bod: kamikazepiloot Yukio Seki, Antoine de Saint-Exupéry en Daniel Kinet. Die laatste crashte in 1910 in een aardappelveld nabij Gent, tijdens de Gentse Feesten. Hij was daarmee het eerste Belgische vliegslachtoffer. Er werd een soort kinderliedje gemaakt over de crash en dat wordt in het laatste nummer met krakende stem gezongen. “C’est Kiki, c’est Kinet qui vole Avec sa machine à pétrole Si Kiki n’avait pas volé Kiki ne serait pas tombé.” Zoals gezegd, happy worden we hier allemaal niet van.
Een album lang laveert Croene tussen subtiele fragiliteit en bombast. Hij gebruikt de piano als ongefilterde vertolker van rauwe emoties waardoor de nummers stevig binnenkomen. Interessant is ook dat hij een laag bovenop de nummers legt doordat hij de wegvliegende mens gebruikt als metafoor voor onze vlucht weg van de realiteit van de klimaatverandering. Een vlucht die gedoemd is om te eindigen in een crash.
Wil je Frederik Croene het album live zien brengen dan kan dat in het voorjaar van 2026 en wel hier:
29/01 – De Bijloke, Gent
01/02 – De Velinx, Ronse
12/03 – Arenberg, Antwerpen
14/03 – CC Mechelen, Mechelen
