De negende wintereditie van het geweldige Grauzone Festival in Den Haag werd van februari naar het voorbije weekend in juni verplaatst. Covid nog aan toe! Dat werd uiteindelijk goed nieuws want het scheelde wel een vest en een muts om van de ene locatie naar de andere te hollen. Anderzijds was er toch nog een stuk pech want één van de headliners op zaterdag, Automatic, moest wegens diezelfde covid verstek geven. Het is net die zaterdag die we uitvoerig onder de lamp gehouden hebben. Superlatieven schieten overigens ruim te kort om onder woorden te brengen hoe geweldig de locaties zijn waar de optredens plaatsvonden.
Het Paard is de gekende concertzaal met een main stage, een small stage én een café, in het kloppend hart van Den Haag. Het valt best te vergelijken met de Brusselse AB in feite. Er is natuurlijk ook de locatie waar de Graukunst in de Grauzone wordt vertoond. En er is de Graufilm. Dit vond je allemaal in The Grey Space In The Middle waar ook een Basement is. Die locatie bevindt zich aan de ene kant van Chinatown. Aan de andere zijde daarvan heb je een nieuwe locatie, en wat voor één wow !!
De nieuwe trekpleister voor Grauzone is de Nieuwe Kerk. De kerk is – met behoud van alle religieuze karakteristieken – omgetoverd tot een indrukwekkende concerttempel van 2 verdiepingen. Het was wel een kwartiertje stappen maar het loonde absoluut de moeite. Wij hebben de trip heen en terug naar de kerk zelfs 2 keer gemaakt. Ons eerste optreden vond plaats in de majestueuze kerk die heel knap is aangekleed ter ere van een perfecte akoestische ervaring.
In de Nieuwe Kerk stonden de meer avant-garde en darkwave georiënteerde acts geprogrammeerd. Voor dans – en postpunkervaringen kon je terecht in het Paard. De eerste naam in de Kerk was al meteen goed raak. Martha Sky Murphy uit Londen kennen we natuurlijk van haar samenwerking met Squid op het geweldige Narrator, maar hier kon ze zich uitleven in een erg beklemmend maar wondermooi muzikaal landschap dat het hare is, met name een soort ambient gemengd met barokke artpop. Denk gerust aan Anna Von Hausswolff maar dan eerder met de stem van wijlen Julee Cruise. Het was het enige concert waar het publiek – zittend in die heerlijke kerkbanken – het niet aandurfde te applaudisseren tussen de nummers door. Onder de indruk waren we inderdaad allemaal. Ze bracht in december en januari 2 ep’s uit. We zullen haar nooit meer zien optreden in een decor dat haar muziek zo perfect aanvoelt.
Voor de volgende act mochten we de kerkkelder in, een kelderverdieping die zo dienst kan doen om een trouwfeest in te organiseren met de mooie gewelven. De zaal is zelfs dubbel zo groot als de witloofbar in de Botanique in Brussel. Indrukwekkende locatie die Nieuwe Kerk. Bijna zo imposant als het optreden van de erg excentrieke Nuha Ruby Ra. Deze Londense brengt een heerlijke mix van postpunk en avant-garde noiserock. De muziek staat op tape en zij danst en zingt met 2 micro’s, één in elke hand, als een soort touwspringritueel. Ze combineert live – nog meer dan op haar ep How To Move – een bizarre mix van stijlen die verwant zijn aan Ho99o9 (de wilde stukken), Pharmakon (demonisch gekrijs), The Soft Moon (alternative dark disco) en de typische noise van Sonic Youth. Erg imponerend en de ep is het resultaat van een verwerkingsproces na een donkere periode in haar leven. Waarom is miserie toch zo een bron voor kunst met een grote K?
We gingen de trap weer op want daar wachtte Madame Melancholia op ons. Dit was haar allereerste optreden onder deze naam want eigenlijk heet ze gewoon Sólveig Matthildur en we kennen haar allemaal als stichtend lid en zangeres bij Kaelan Mikla die hier op vrijdag hadden opgetreden.
Sólveig bracht vooral songs van Constantly In Love, haar soloschijf uit 2019 die ze wellicht ook nog niet teveel live kunnen brengen heeft. De darkwave van haar electrocollectief maakt solo iets meer plaats voor dromerige richting Sigur Ròs laverende songs, maar toch blijft het geen hapklare brok. Ze paste natuurlijk wonderwel in het decor van de kerk in haar prachtig barokke rode kleed. Als dit kleed barok was want wat weten wij over rokken… (sic). Sólveig zorgde wel voor één van de quotes van de dag. Ze heeft een nummer geschreven met een man maar die kon ze niet meebrengen naar Nederland, maar om dit goed te maken had ze wel een fluit mee.
We baanden ons dan een weg terug naar Paard voor Horsegirl (hoe kan het ook anders?), maar Nora, Penelope en Gigi uit Chicago kregen we niet te zien. Ze hadden immers van plaats gewisseld met Crows. Jammere zaak, niet omwille van Crows – we zagen die al meermaals – maar net omdat we onder de indruk zijn van het debuutalbum van Horsegirl. No use crying over spilt milk en al zeker niet als de melk niet eens fris geserveerd werd. Het is inherent aan een festival dat er wijzigingen voorkomen en er keuzes gemaakt moeten worden. Zo zagen we de interessante darkwave electro van NNHMN niet en vermits we Regressive Left vorig jaar op Sonic City zagen, kozen we deze keer voor Horsegirl, althans dat was de bedoeling J. Hoe Crows waren wil je weten? Zoals steeds heel betrouwbaar en met de nieuwe plaat onder de oksel, Beware Believers, netjes voortbordurend op de groovy donkere curve uit de postpunkstratosfeer. De gekende podiumskills van zanger James Cox, languit leunend op het microstatief, matchten weer perfect met de donkerblauwe belichting. We waren ondertussen al weer op weg naar een nieuwe locatie.
The Grey Space In The Middle verwijst naar een citaat uit een interview met David Bowie met de BBC in 2000: “The idea that the piece of work is not finished until the audience comes to it and adds their new interpretation and what the piece of art is about is the grey space in the middle.” Het gelijkvloers herbergt de bar en de kunstzone van het festival. In de kelder met laag plafond konden we genieten van het optreden van Fatamorgana uit Barcelona. Net als Boy Harsher later op de avond grossieren Louis Harding (synths) en zijn bevallige zangeres uit Belgrado, Patrycja Proniewska, in heel erg dansbare opzwepende grooves. Het duo speelde een week na Primavera Sound hun langste set ooit, maar kende geen moment verzwakking. Vooral Patrycja maakte indruk. Ze had gelukkig sportschoentjes aan en dat was nodig want stilstaan leek nooit een optie.
We waren zelfs zo onder de indruk dat we het begin van Viagra Boys ‘rateerden’. We waren zo druk aan het dansen. Twee albums hebben ze al uit en ze brengen een extreem dankbare mix van songs die diepgeworteld zitten in de new wave electro van de vroege jaren 80. Yelle kwam ook vaak in onze gedachten op, net als de band die dus vandaag ontbrak, Automatic. Fatamorgana brengt een zelfde soort onderkoelde electro maar doet dit met een zuiderse toets en dat is lang niet alleen omwille van de Spaanse teksten. Ahora Aquí Todavía No kwam dit voorjaar uit en borduurt verder op de ingeslagen weg van de atmosferische synthpop vs postpunk.
Nog meer oponthoud bij de terugweg naar Viagra Boys want wie liepen we tegen het lijf aan het Paard? Bassiste Halle Saxon Gaines van Automatic jawel! Ze vertelde me dat we nog niet veel hadden gemist omdat het in de zaal ‘pretty hectic’ was wegens PA-problemen. Die waren ondertussen opgelost en we belandden middenin een Viagra Boys feestje op kruissnelheid. Het podium leek wel een slagveld met veel ongeopende flesjes koud plat water en alleen maar leeggedronken blikjes Grolsch bier (bier uit Groenlo in Gelderland, ver uit de buurt dus). Af en toe lag daar een ogenschijnlijk stomdronken Sebastian Murphy tussen. De enige uit dit Stockholmse postpunkcollectief die geen archetypisch Zweedse naam draagt. Geef toe, Oscar Carls (sax) en Tor Sjöden (drums) klinken een pak Scandinavischer. Murphy klinkt in feite vooral Iers en het zuipfestijngedrag van vrolijke Seb verraadt Iers bloed.
Er is veel gebeurd en het ging oerend hard sinds 2018 en Street Worms. Vorige herfst overleed zelfs gitarist Valle. Plaat nummer 3 ligt wel al fysiek in de bakken en heet Cave World. Deze kwamen ze dus voorstellen in een voorspelbare “alles moet kapot”-filosofie. Carls droeg een jaren 80-voetbalbroekje, een ‘spanneetje’. Er is geen ontkennen aan, de band sleept een reputatie mee en een verleden (of heden) van drank en drugs. Desondanks leken ze toch verdorie goed te weten waar de grens afgetast kan worden en wanneer er gewoon aan een razende rotvaart gespeeld diende te worden. En zo geschiedde.
Songs die vaak leken op punkversies van Motörhead-songs werden ondanks het pletwalsgehalte erg strak en minutieus gebracht. Ondertussen voerde Murphy zijn one man show op en het publiek at uit zijn hand. Vrolijke gezichten en moshende benen op de eerste rijen. Straf dat Paard (en alle andere locaties ten andere ook) over een uitstekend verkoelingssysteem leken te beschikken want nooit werden we door een loden hitte uit ons euh… lood geslagen.
Murphy lag tijdens het laatste half uur meer neer dan iets anders, ofwel lag hij een gedicht af te drammen op de grond, ofwel surfte hij letterlijk mee op de golven van het uitzinnige publiek. ‘Stiepelzat’ of gewoon een gimmick, een strategische zet? Zijn lichaam stond ook even in de kijker want hij verontschuldigde zich even voor zijn exhibitionistisch kantje. “I am not going into every detail of my athletic body since my favorite hobby is sports” was de ideale weggever om te beginnen pompen en de band Sports te laten inzetten. Na een tiental keer pompen ging het licht onverbiddelijk uit. Heel entertainend allemaal maar het haalde de aandacht wel weg van de strakke en straffe songs maar dit is gezanik in de marge. Viagra Boys stonden stijf (jaja) van de adrenaline en het publiek was door het dolle heen. Missie volbracht.
Lichte timetable-verschuivingen zorgden ervoor dat we voor de keuze gesteld werden. Ofwel in Paard blijven en het begin van Boy Harsher vanop de eerste rij meepikken, of misschien toch nog eens naar de Kerk wandelen voor Sometimes With Others. Het werd dit laatste en wat een verstandige zet is dat gebleken.
We zagen een kamerorkest beginnen aan iets wat hemels klonk want we hoorden PJ Harvey-achtige akkoorden, een dromerige stem genre Nico en Polly Harvey zelf in een I Think I’m A Mother-mood. We hoorden een contrabas en zagen Yoyo Röhm, die een verleden heeft bij Swans, Mick Harvey en Einstürzende Neubauten. Links zat ene Kristof Hahn, van Swans natuurlijk. Dit waren de vaste Sometimers, de Others van dienst waren drumster Sara Neidorf en celliste Rachel Maio.
Wie we nog niet bij naam genoemd hebben is de drijvende kracht van de band, de gitariste, songschrijver en zangeres, Mika Bajinski. Dit Duits-Amerikaanse gezelschap uit Berlijn grossierde in rokerige western-vibes. The One klonk intens en passioneel maar tevens straalde dit nummer veel onrust uit.
Onrust is het codewoord van Swans en er zitten er een paar in de band die daar alles van weten. Sometimes With Others omschrijft zichzelf als volgt: dark, dissonant music for nighthawks. A sad seriousness that hardly fits into this silly time … Het nummer Ways is hiervan een schoolvoorbeeld met een Swansiaanse opbouw en een constante dreiging. De finale was pure avant-garde noise waarvoor een Thurston Moore al eens graag gaat zitten. Wat volgde was zo mogelijk nog indrukwekkender. Een briljante cover van Led Zeppelins Whole Lotta Love liet de band op volle kracht alle hoeken van de kerk verkennen. Heel intens, heel indrukwekkend. Een trage opbouw en een sonische eruptie.
Bajinski kondigde dan een gebald en kort slotnummer Untitled aan want het is zaterdagnacht en dan wil iedereen dansen. “You people must be so sick, how will you explain you wanna spend your Saturday night in a church. What is wrong with you”. Weinig lijkt ons, het was vooral de aanzet voor een staande ovatie na wat wellicht het muzikaal strafste optreden van de hele avond bleek te zijn.
Hoefslags keerden we dan terug naar Paard om de draad weer op te pikken bij Boy Harsher die we in 2019 al aan werk zagen op Sonic City. We waren vanop het balkon meteen getuige van een wild dansfestijn. Bajinski was right! Boy Harsher zijn synthwizard Augustus Muller en zangeres Jae Matthews uit Massachusetts. Ze brengen hyperkinetische electro en kwamen langs in het kader van hun Runner Tour. De darkwave sound switcht nogal makkelijk van industrial naar EBM en omgekeerd. De drummachineloops zijn daar uiteraard niet vreemd aan. Veel rook, stroboscooplicht en een dansende Matthews zweepten het publiek op tot grootse daden. Om de druk op de voorste rijen te verminderen werd het balkon geopend.
Come Closer was een splinterbom, opzwepend en verslavend, en deed heel fel terugdenken aan de hoogdagen van de new beat. In LA hoorden we meer Propaganda in de mix met Whispering Sons. Den Haag werd dansend de nacht ingestuurd met ondermeer nog een onweerstaanbaar Modulations. Boy Harsher was redelijk indrukwekkend maar zo laat op de avond nogal vermoeiend. De massa moest duidelijk bekomen en de opkomst aan Paard Small Stage voor Ambassade-vedette Alberta Balsam lag aan de lage kant. Ze speelde een live dj set en was op haar manier ook weer onweerstaanbaar. Er was nog een lange rit huiswaarts te rijden maar iets fluisterde ons in dat we toch maar beter even wachtten en Lynks een kans moesten geven. We gingen drie nummers blijven en uiteindelijk zijn we gewoon blijven staan want Lynks was gewoon verbluffend entertainend.
Lynks Afrikka is een rijzende ster uit Bristol UK en brengt avant-garde techno en punk uit een bakske, lees Apple laptop. Hij is natuurlijk lang niet de enige die zich over dit genre ontfermt. Zichzelf omschrijft hij als een he/she/they en hij rondde net zijn “best musician in the world UK tour” af. We lagen al plat van het lachen tijdens de soundcheck toen hij over het podium huppelde in The Sound Of Music stijl terwijl hij luidop riep “this is a soundcheck”. Na de startknop te hebben ingedrukt nam hij plaats op zijn klein podium op het grote podium waarover hij dit wist te vertellen. Normaal heb ik 3 geweldige danseressen mee, maar ze hebben allemaal covid. Mijn manager heeft ook covid. Mijn leven stelt niets voor. Ik ben heel alleen en heb dan maar de meubels uit de green room op het podium gezet. Ik heb 3 meubels meegebracht en dit zijn nu mijn danseressen. De lamp is Ella, de zetel is Laura en de salontafel is Kate. Zijn eerste ep in 2019 heette Smash Hits, volume 1. Doe het hem maar na!
Waar hij vandaan komt is niet meteen te achterhalen, feit is dat hij een achtergrond als professioneel danser moet hebben want hij stuiterde, sprong, rolde en dook over het podium met zoveel flair en gemak dat het leek op topsport. De vlam sloeg meteen in de pan met een nummer dat hij aankondigde als een verminking van een nummer van Courtney Barnett. Pedestrian At Best was inderdaad een speciaalke maar de versie was geniaal. Elke song kreeg een mooie introductie die steevast grappig was. Everyone’s Hot (And I’m Not) werd aan het sexy publiek opgedragen dat hij zo aantrekkelijk vond dat hij niet eens durfde kijken. Ook Hey Joe, Relax passeerde de revue. Na elk nummer ging hij op de salontafel of de sofa liggen om een volgend nummer op te starten op zijn laptop. “Why do I always lay down when I have to get up immediately?”
Bangers als Silly Boy en Str8 Acting hielden het tempo hoog. We bleven ons verbazen over de atletische prestatie die Lynks afleverde en verlieten Paard met een brede glimlach op de lippen. Grauzone houdt de vinger geweldig aan de pols want programmeert de crème de la crème binnen het postpunk/avant-garde/art/noise landschap. De organisatie staat als een huis en de samenwerking met Paard verloopt in galop. Laat februari 2023 maar komen.
