Toen we zondagavond laat Kunstencentrum Nona buitenwandelden, bleek Mechelen toch nog recht te staan zowaar. Nog nét. Niet volledig van de kaart geveegd dus. Nee, niet omwille van dat béétje wind buiten. Maar we hadden net de gulle geluidsorkaan The Ex ondergaan. Die raasde als een pletwals maniakaal, magistraal en bronstig door de Gouden Zaal van Nona. De nietsontziende pletwals was een groot feest van genereuze intensiteit en vitaliteit, hun 45ste verjaardag vierend. En dat op hun eigen Ex-Festival, tijdens de eerste dag van het Brand!-festival, dat eigenlijk een jazzfestival is. Volg je nog?
Het werd een avond vol muzikale variatie en exploratie, met heel wat van de bandleden én ex-bandeden Han Bennink en G.W. Sok die aantraden in diverse projecten en samenwerkingen met illustere gasten. Jazz, avant-garde, etnische klanken en de onversneden art punk van The Ex als toetje. Met ritme en en avontuur als voornaamste bondgenoten.
Nee, het was géén gewone zondagavond, die memorabele 24ste november; daar tekenden naast The Ex, Zea, een korte heropleving van The Dog Faced Hermans, Han Bennink & Guro Kvåle, Xavier Charles, Terrie Ex, Ken Vandermark, Emma Fischer & Misale Legesse, het percussie duo Katherina Bornefeld & Frank Rosaly, hard-electro-pop-prinsesje Lena Hessels, de Ethiopische nachtegaal Etenesh Wassie en woordkunstenaar G.W. Sok voor. Het was geniaal geweldig, geweldig geniaal ook wel, dat verjaardagsfeestje van The Ex. Late beslissers hadden brute pech, want, zoals te verwachten was: hopeloos uitverkocht…
Aangekomen aan Kunstencentrum Nona, een kleine acht minuten te laat, lokten de aparte, fraaie klanken die de Noorse Guro Kvåle uit haar trombone toverde ons naar binnen. De Noorse stond samen op het podium met iconisch jazzpercussionist Han Bennink, één van de vele muzikale vrienden van The Ex. Het duo nam ons mee op een innemende trip, jazzy en spacey, met veel ruimte voor experiment.
ZEA was vroeger een band rond zanger/gitarist Arnold de Boer. Nu is het een soloproject van de Boer, die we natuurlijk het best kennen als zanger van The Ex, de laatste vijftien jaar, als opvolger van G.W. Sok. Op Brand! werd hij bijgestaan door de Franse klarinettist Xavier Charles, zichzelf begeleidend op gitaar. Het duo bracht melodieuze art pop, waarbij het samenspel van de Boers akoestische gitaar mooi samenging met de klarinetklanken van Charles.
Alle liedjes werden in het Fries gezongen, de Boers moedertaal. Hier en daar verstonden we wel wat woordjes, of dat denken we dan toch. Dat één van de liedjes over standbeelden, de (koloniale) geschiedenis en hoe ermee om te gaan ging, werd keurig geduid door de Boer. En weten nu dat ‘Tuut’ het Fries is voor ‘kus’. Omdat de Boer het ons keurig had verteld. “Dus als je ’tuut’ hoort in dit lied, is dat géén politiewagen, maar gewoon een kus”, grapte de Boer.
We hadden stiekem gehoopt op een passage van G.W. Sok aan het einde van de avond tijdens de show van The Ex, al was het maar in één nummer. Dat zou niet gebeuren. Maar toen de Boer diens voorganger bij The Ex mee op het podium riep, in diens ZEA-set, samen met percussionist Misale Legesse vonden we dat natuurlijk ook geen straf. Bijzondere klarinetklanken van Charles, subtiele gitaarklanken van Zea (de Boer), performante percussie van Legesse met G.W. Sok die er teksten over declameerde. Sterk!
Zea, Charles en Legesse verlieten het podium, Sok bleef en declameerde een aantal gevatte en spitsvondige teksten, waaronder het hilarische verhaal over The Van, broodnodig om naar de verschillende optredens te rijden met The Ex destijds.
Aangekondigd als “the last part of the first part of the evening”, was het podium nu voor Terrie Ex aka Terrie Hessels, saxofonist Ken Vandermark en percussionist Misale Legesse. Ze werden vervoegd door grafisch kunstenaar Emma Fischer. Terwijl het trio ons een prompte en swingende dwarse set in de maag splitste, Terrie Ex diens basgitaar molesterende en met dreigende saxklanken van Vandermark, geweldig ritmische percussie, maakte Fischer er kunst bij op haar schildersezel. De finale was één grote, geniale kakofonie met geweldige duels tussen de ontsporende gitaar, sax en klarinet, ei zo na in toom gehouden door Legesses percussie.
“Bij The Ex draait àlles rond ritme, en dat al 45 jaar, en nu is er nog meer ritme dan ooit”, klonk het in de aankondiging; zo ook deze samenwerking van Katherine Bornefeld van The Ex met Frank Rosaly. Aan ritme was absoluut géén gebrek in de set van beide percussionisten. Bornefeld en Rosaly zetten zich, keurig naast elkaar, elk achter hun drumstel. Waar de set heel ingetogen begon, voor beiden, was het Bornefeld die het tempo gevoelig opdreef, keer op keer. Rosaly drumde eerst nog zacht met de brushes, om dan toch voluit te gaan.
Het werd een ongelooflijke traktatie van tempowisselingen, snelheden. Een trein die steeds sneller en sneller ging, dan even vaart minderde om dan aan een rotvaart verder te razen en ei zo na te ontsporen. Met Rosaly die op gegeven moment een stuk van een schop als percussie element gebruikte, soms gewoon zachtjes met de handen over de cimbalen streelde, subtiele bellen van Bornefeld.
Tijdens één van de rustpuntjes in de set, net dán, niesde er iemand. Het was alsof het erbij hoorde. Bijzonder knap hoe beide percussionisten spanning opbouwden en ons op een feest van percussieve intensiteit trakteerden. En wij, wij die niet zo aan de drumsoli zijn? Wij genoten!
De professionele aankondiger zwaaide met de hoes van Humans Fly, het bijzondere plaatje van het Schotse Dog Faced Hermans. “Een band die veel gelijkenissen met The Ex vertoonde, met een fraaie combi van free jazz en folk”. Hij wees, als leestip dan ook op het boek The Iceberg van Marion Coutts, toen de frontvrouw van de band. “Straks verwelkomen we twee van de oorspronkelijke muzikanten van de band, maar eerst tijd voor G.W. Sok!” En nadat even geduid werd dat het voor het eerst was dat de huidige én voormalige zanger van The Ex op hetzelfde podium stonden, mocht G. W. Sok ons opnieuw verrassen met diens ingenieuze teksten.
Dog Faced Hermans waren onder meer zangeres/trompettiste Marion Coutts en gitarist Andy Moor, sinds 1990 lid van The Ex, zondagavond opnieuw herenigd, en dat hebben we ons niet beklaagd. “You’re all so quiet, make some noise”, sprak Coutts met Britse flegmatiek wanneer het duo het podium op wandelde. Voor die noise zou Andy Moor wel zorgen. Ongelooflijk wat een dwarse klanken die man uit zijn gitaar kan tevoorschijn halen; van prachtige intense gitaarscapes tot pure noise, terwijl Coutts er zachtjes overheen zong, of eerder sprak.
De ‘praatzang’, deed ons denken aan wat ook Anne Clarke deed en doet of nu ook Wet Leg. Coutts declameerde dus veelal de teksten, soms zuinige, haast onhoorbaar geluiden uit de trompet halende, dan toch voluit de noten blazend, dat in contrast met dat lekker groezelige gitaargeluid van Moor. Of ook: apocalyptische gitaar gegroezel zalig clashend met melancholische trompetklanken. Wauw! We gaan ons toch maar eens wat meer verdiepen in Dog Faced Hermans.
“Jullie vragen je vast af wat een pop act hier doet?” Lena Hessels, raadde dat goed. “Ik wou het verjaardagsfeestje niet missen.” Met nog een knipoog naar papa Terrie Hessels, die in de coulissen stond. Voor velen was de electro-bubblegum pop dé tijd om even naar de foyer te gaan. Wie bleef zag hoe deze jongedame zich volledig smeet, vrolijk rondspringend in hotpants, het publiek induikend, dat publiek haar naam doen scanderen, zoals de groten zeg maar. Jammer dat alle beats uit een doosje kwamen, zingen kan ze. En lef heeft ze ook. Minder ons pakkie an en toch konden we dit jeugdige geweld smaken.
Even voor tienen mochten we kennismaken met de bijzondere stem van de Ethiopische zangeres Etenesh Wassie, bijgestaan door Misale Legesse, ook uit Ethiopië op percussie en Xavier Charles op klarinet. Subtiele een-tweetjes tussen percussie en klarinet, fenomenale klarinetpartijen en geweldige drumpartijen. Maar toch vooral die indrukwekkende stem van Wassie. Wat een kracht en wat een intensiteit, en het ging door merg en been. In één lang uitgesponnen compositie wist het trio ons meer dan te overtuigen.
Klokslag tien uur was het moment dan aangebroken. Al kregen we eerst nog het weetje mee dat het het 2025ste concert was voor The Ex, dat de band in 45 landen speelde, waarvan 110 keer in België en 2 keer in Mechelen. En dat de betreurde Steve Albini (Big Black, Rapeman, Shellac) The Ex als zijn favoriete band beschouwde. Dat laatste verbaast ons niet, de man had een goede neus voor kwaliteit. Trouwens, wie zijn wij om Albini tegen te spreken?
The Ex leek geen tijd te willen verliezen en vloog er meteen met een ziedende rotvaart in, Terrie Hessels ging als een bezetene tekeer, sloeg met de hoes van een van de cimbalen op de snaren, soms ook op het kale hoofd van de man die op de eerste rij net voor hem stond. Andy Moor swingde vervaarlijk met diens gitaar, over het podium zodat je zou denken dat hij een fan zou raken. De Boer was machtig op trot, en speelde ook heel strak gitaar, de percussie van Katherina Bornefeld was lekker strak.
Geweldig hoe de band vol enthousiasme tekeer ging, met spelplezier dat er vanaf spatte en met de energie waar sommige jonge veulens nog een serieus puntje kunnen aan zuigen. En dat Andy Moor een wel heel unieke vette sound uit zijn gitaar weet te hocus pocussen, hadden we natuurlijk al gemerkt in de Dog Faced Hermans-set. Nu ging hij volledig loss. Verschroeiend en apocalyptisch, geniaal geweld. Manisch ook. Machtig.
De dagen na dit concert gaat The Ex nieuw materiaal opnemen. Daaruit kregen we zondagavond al The Evidence te horen, ook zo’n heerlijke knaller. En ook Jade dat in de staart van de set zat is zo’n machtig nummer en doet ons enorm uitkijken naar die nieuwe plaat vol verantwoord geweld.
Een rustpuntje in de set was de song die Katherina voor haar rekening nam, met als percussie enkele doosjes die ze voor de micro’s schudde, aanvankelijk een folky gitaartje van de Boer, niet veel later toch mooi aangevuld met zalig gitaar-gebrom. En dan werd er alweer wat versnellingen hoger geschakeld met meer heerlijke verantwoorde teringherrie. Wat een sound zeg, wat een energie. Met dan een machtige verzengende finale waarbij alle duivels ontbonden werden.
Op het einde kwamen de blazers (Guro Kvåle, Xavier Charles en Ken Vandermark) de band nog vervoegen, orde scheppend in de chaos en er ook duchtig aan meedoend. Strakke set. Luid en intens, toch ook boordevol ritme en melodie, The Ex pur sang dus.
Er werd strikt aan het tijdschema gehouden, maar het was nog geen elf uur, dus een bisnummer kon nog en The Ex keerde terug onder luid geroep om ons te verwennen met een absoluut fantastisch The Heart Conductor. Het was ondertussen klokslag elf uur, en nog een bisronde zat er niet meer. Een uurtje The Ex, dat is natuurlijk te kort, maar wat voor een uurtje. Mama mia. Wat een band.
Van ons mogen ze nog eens 45 jaar verder gaan. Maar dat is misschien wat overdreven, zeker?
Uitkijken naar die nieuwe plaat, en hopelijk ook tour, nu. Check!
Tekst & Uitleg: Mark Van Mullem
Foto’s: Tricky Troostie for daMusic.be (behalve eerste foto: Mark Van Mullem)