“Oh help me Jesus, come through this storm”.
Abstractie makende van de Orlam-voordracht in de Antwerpse Handelsbeurs vorig jaar, was het 7 donkere jaren wachten op de terugkeer van engel Polly. PJ Harvey streek de voorbije dagen twee hopeloos uitverkochte keren neer in het wondermooie Brusselse Koninklijk Circus, ge weet wel, de Cirque Royale. Het waren derhalve de optredens waarnaar het meest werd uitgekeken in 2023, getuige daarvan ook het aantal ticketzoekenden op Ticketswap voor het tweede luik van de passage. Een slordige 1.500 mensen waren nog hopeloos zoekende. Hetzelfde scenario speelde zich af voor deel 1, het equivalent van een derde uitverkochte zaal dus. Wie er niet bij was, gelieve niet verder te lezen, tenzij zelfkastijding een motivatie vormt.
Polly Jean Harvey en haar band hebben een prestatie geleverd waarover de gelukkige tickethouders in jaren niet uitgepraat zullen raken. Het was het soort optreden dat achteraf bij de fans een geïnteresseerde rondvraag opleverde: wat was jouw hoogtepunt of wat was jouw top3? Vragen die normaal nooit gesteld worden na een concert, maar dit was geen gewoon concert meer, dit was het culturele hoogtepunt van 2023.
Een gelukkig toeval vormde de eerste avond al meteen een eerste kippenvelmoment, nog vóór een eerste noot of een eerste keer haar stem weerklonk. Polly posteerde zich onder luid applaus met de rug naar het publiek en de band wachtte op haar teken om van start te gaan. Het werd muisstil en dan – hoe is dit ook mogelijk zonder te zijn afgesproken? – zong een volledig Circus “Happy birthday dear Polly”. Vanuit het niets! Polly draaide zich compleet verbouwereerd om en wist met haar enthousiasme geen blijf. Molenwiekend en uitgelaten lachend was ze diep geëmotioneerd. Het was het absolute startsein voor een indrukwekkende performance die het midden hield tussen performance art, theater, verstilde ‘singersongwriterpracht’ en alternatieve rock van het allerhoogste niveau.
Het begon al met het decor. Je kwam in een toneelstuk terecht waarbij her en deur meubelen uit het Orlam-tijdperk opgesteld stonden, als het ware rechtstreeks geteleporteerd uit het dorpje Underwhelem waar het verhaal zich afspeelt. Antieke kastjes, stoelen, banken, een tafeltje met een kan water. Leeslampjes, en een breed arsenaal aan instrumenten. Veel gitaren, heel veel gitaren. De backdrop was geweldig. Een gebroken ondergrond als in het Orlam-verhaal. De tak van de albumhoes stond in een vaas op het tafeltje. Polly Harvey was getooid in een toepasselijk doorschijnend kleed, geheel in de stijl van de albumhoes voor White Chalk. De prachtige belichting liet af en toe het ranke silhouet van de ravissante 54-jarige Engelse zien doorheen haar kleed. Als vanouds waren haar botjes opnieuw een droom voor elke vrouw in de zaal. De muzikanten wisselden constant van positie, en vaak ook instrument, als het ware om de tegenstander tactisch te misleiden. Guardiola was ten einde raad.
Tussen hen in bestreek Polly elke centimeter podiumgrond, en het Circus heeft een groot podium. Stilstaand, dansend, theatraal buigend, alles passeerde de revue. Over elk detail was minutieus nagedacht, elke belichting piekfijn gedoseerd en afgestemd om de nummers naar een nog hoger niveau te tillen, alsof haar legendarische stem niet voldoende was.
Het nieuwe album, I Inside The Old Year Dying, is dus de muzikale interpretatie van Orlam, dat vorm kreeg in de periode na de vorige passage in het Koninklijk Circus in 2011 toen ze een tijd in het Antwerpse platteland leefde bij haar goede vriendin Ann Demeulemeester. Polly neemt de gedaante in van een 9-jarig meisje. Ira-Abel leeft op de Hook boerderij in Underwhelem bij haar ouders en broertje maar het grootste deel van haar tijd spendeert ze in Gore Woods, haar veilige haven en tegelijk spookachtige bos waar mannen met vieze gedachten, geesten, heksen en rare wezens vrij spel hebben.
Wie is Orlam? Dat is het alziende beschermende oog van een lam. PJ geeft zo een inkijk in hoe de wereld van een kind, welja, kinderlijk eenvoudig is maar tegelijk verwarrend en angstaanjagend.
Het is ook deze sfeer die de eerste drie kwartier van de avonden het Circus in een akelig stille omknelling hield, waarbij stilte een extra dimensie gaf aan de complexe maar hemels uitgevoerde liedjes. Die stilte werd enkel onderbroken voor een oorverdovende uiting van adoratie.
De eerste tranen van ontroering welden massaal op bij opener Prayer At The Gate. Polly zocht de hoogste registers op en versterkte haar vocale prestatie met licht heupwiegend gedans, theatrale bewegingen met de armen en een indringende blik. Gaandeweg werd haar stem scherper en kwam het nummer pas echt hard binnen. Autumn Term zette ze in met vaste kompaan John Parish en liet in het slot het kind in zich los, Ira-Abel in het lichaam van een 54-jarige godin. Dat het een optreden is waarbij elk detail een geregisseerd radertje in het hele verhaal vormde was nooit storend en wekte alleen bewondering op. Polly schreed achteruit, mee bewegend met het helicopterachtig zoeklicht. De toneelspots belichtten de juiste muzikant en het juiste deel van het decor. Instrumenten werden bedaard van eigenaar gewisseld en er was ruimte voor rust en contemplatie. We leken vaak naar een toneelstuk te kijken want iedereen ging wel ergens op een bankje of in een zetel hangen. Polly was zo gracieus dat ze zelfs een Zweedse bank vorstelijk liet blinken, frontaal voor de drums van de ‘pauk’ roffelende Jean-Marc Butty.
Giovanni Ferrario, Italiaan jazeker, wisselde keyboards af met basgitaar en stond daar met gemak te musiceren, alsof hij in zijn tuin een pijp aan het roken was.
Alle bandleden waren in grijstinten uitgedost. Zoals we al schreven, over elk detail was nagedacht.
Een bedaard snaren aanslaande Polly zong als een engel in het wonderbaarlijke A Child’s Question, August met de zinsnede ‘love me tender, tender love’. Deze woorden komen in de teksten meermaals voor, net als in Orlam waar nauwelijks een pagina zonder deze zin kan worden aangetroffen. Dezelfde gitaar speelde de hoofdrol in het complexe maar imposante A Child’s Question, July.
Het eerste luik werd in grandeur afgesloten met het donkere raadselachtige maar o zo straffe A Noiseless Noise. James Johnston kon zijn viool laten duelleren met de drums en een als een jong dartele pony rockende Polly. Het applaus was oorverdovend toen Polly even van het toneel verdween. Hét moment voor het viertal om het zeemanslied The Colour Of The Earth van Let England Shake op indrukwekkende manier te brengen, mooi in slagorde naast elkaar, met enkel ritmisch handgeklap van Johnston en een trommelende Butty ter ondersteuning.
Polly kwam haar band vervoegen voor bevlogen versies van de tandem The Glorious Land en een euforisch The Words That Maketh Murder, de befaamde autoharp-song. De Cirque was royaal klaar voor een uurtje greatest moments want Polly koos voor een grand cru selectie uit haar oeuvre waarbij enkel Stories From The City, Stories From The Sea onaangeroerd bleef.
Toen iedereen al een klein uur perplex en ademloos stond te genieten weerklonk plots Angelene en kon niemand het nog droog houden. Het was zelfs vooral een overdonderend mooie versie van The Garden die ons deed beseffen dat PJ Harvey hier geschiedenis aan het schrijven was. The Desperate Kingdom Of Love klonk nog nooit zo mooi en lijkt zelfs speciaal voor deze avond geschreven, wat uiteraard onzin is want het is al 19 jaar oud. Hoe sfeervol mooi was de belichting tijdens dit deel van de set? Het decor werd dan feestelijker en met meer kleur belicht want Polly zette de klassieke gitaarriff in van rock-anthem Man-Size. Het publiek werd uitzinnig en de band gooide er Dress bovenop. We zijn de tel der hoogtepunten ondertussen al lang kwijt.
Twee absolute prijsbeesten van het hemels mooie album uit 1995 vormden een epiloog in grandeur. De kleine vis zwom nog steeds Down By The Water en de gitaar van Parish klonk alweer bedwelmend in het grootse To Bring You My Love.
Op haar verjaardag bedankte Polly het publiek voor het verjaardagslied, een dag later was ze dankbaar voor twee onvergetelijke avonden in een prachtzaal en een mooie stad. Er werd uiteraard, na een geen second uitstervend gejoel en gekrijs, gebist met een vooral adembenemend mooi White Chalk als ultieme parel die iedere aanwezige muisstil en hoofdschuddend verweesd achterliet. Er was geen ander nummer waarmee ze dit adembenemend concert kon afsluiten: “Dorset’s cliffs meet at the sea, where I walked. Our unborn child in me. White Chalk, gorse-scattered land.”
Na een dubbele minutenlange staande ovatie verdween Polly in de nacht. We keken rondom ons in de zaal en zagen doorwinterde concertgangers met tranen in de ogen, oogcontact vermijdend, hoofdschuddend van de opwellende emoties. Wie wel nog kon praten, prevelde woorden als “buitenaards”, “de verwachtingen waren erg hoog, maar daar ging ze dus gewoon moeiteloos over”.
In The Garden klonk het als volgt: “I will give you golden mountains if you stay a while with me”. Circa 7.000 fans hebben in de Cirque een gouden berg beklommen om een kleine twee uur bij Polly te zijn voor een ervaring die voor altijd diep in hart en ziel met gouden randjes gegrift zal staan. Vijf sterren is te weinig.