Tekst: Malcolm Nix
Maria ‘Masha’ Alyokhina verblijft momenteel op een geheim adres in het oosten van de EU, waarover verder zo goed als niets bekend is. Het interview wordt tweemaal onderbroken omdat de politie langskomt, maar ze zijn daar niet voor haar. Een alledaags leven leidt ze in geen geval.
Het is u dan toch gelukt Rusland te verlaten. Heeft dat veel moeite gekost?
Ik heb geen toestemming om Rusland te verlaten en ik heb geen internationale reispas, maar het is belangrijk dat ik toch een legale weg heb gevonden. Tijdens de laatste week van april heb ik driemaal geprobeerd de grens over te steken en de derde keer was eindelijk succesvol. De tweede keer ging het prima maar was het antwoord neen. De eerste keer was verschrikkelijk. De KGB in Wit-Rusland deed echt verschrikkelijk. Ik ben blij in de EU te zijn, want nu kan ik repeteren. We bereiden niet enkel de concerten voor, maar ook het statement dat ik ten aanzien van het publiek wil maken.
Kijkt u ernaar uit opnieuw te touren? Wat hoopt u hier uit te halen? Denkt u dat jullie dankzij die concerten veel steun zullen krijgen?
Ik heb twee jaar in de gevangenis gezeten voor het nummer Punk Prayer: Mother of God Drive Putin Away [soms ook wel vertaald als ‘Mother Mary, ban Putin’] en nu, in 2022, wil ik dat dit lied zo luid mogelijk wordt gezongen. Het gaat nu niet enkel om ons, maar om de hele wereld. Het is duidelijk dat een fascistische maniak en dictator met zijn vinger op de nucleaire knop zit. Ik woon in Rusland en ik heb daar tien jaar lang geprotesteerd. Mijn eerste performance, waarvoor ik twee jaar gevangenisstraf heb gekregen, was in de Christus Verlosserkathedraal in Moskou. Nadien hebben we nog vele acties ondernomen en heb ik weken en maanden onder allerlei vormen van arrest en in allerlei gevangenissen doorgebracht. Ik ben een beetje een professional als het op gevangenissen aankomt. Ik wil dat mensen weten hoe het er in Rusland aan toegaat. Wij wisten in 2014 al dat er een oorlog zat aan te komen en we wilden mensen in Europa hier ook bewust van maken. Helaas begreep iedereen pas hoe Poetin is toen hij in Oekraïne een oorlog begon. Oekraïne betaalt nu de volle pot voor dit late inzicht. We willen met deze tournee ook de Oekraïense vluchtelingen en Oekraïne zo veel mogelijk steunen.
In België verblijven heel wat Oekraïense vluchtelingen en de bevolking wordt gevraagd hen te helpen. Er zijn heel wat initiatieven, maar wat heel de EU zich afvraagt, is hoe we deze oorlog kunnen stoppen. Veel mensen voelen zich machteloos. Wat moeten we volgens u doen?
Niemand hoeft zich machteloos te voelen. Jullie hebben macht. Poetin en zijn hele SFB/KGB/Cheka-systeem verspreiden haat en tonen overal hun wapens en hun tanks. Ze willen dat mensen enkel daarover spreken. Het zou zo niet mogen zijn. De basis van de Europese beschaving en de EU is het recht op leven van iedere persoon. Er is niets belangrijker dan het menselijk leven. Het totaal tegenovergestelde van deze Europese beschaving is de manier waarop Poetin en zijn post-USSR-regime met mensen omgaan. Zij vinden het leven van mensen niet belangrijk.
Misschien vinden ze hun eigen leven wel belangrijk…
Ja, en dat is ook de reden waarom het leven in Rusland nu niet gewoon verschrikkelijk is, maar driemaal erger dan verschrikkelijk. De reden is dat het regime vindt dat alle mensen zich moeten inzetten om het regime in stand te houden. Ik heb 33 jaar in deze omstandigheden moeten leven en ik weet hoe het is. Het is natuurlijk nog erger geworden na de inval in Oekraïne. Journalisten en politici worden onderdrukt. De mensenrechten worden onderdrukt. Enkel in de diepste clandestiniteit bestaat nog iets anders.
Zijn er nog onafhankelijke media in Rusland? Ons bereiken die media in elk geval niet.
Het gaat niet om echte media, maar om kanalen op Telegram, met behulp van een virtual private network (VPN). Facebook en Instagram zijn niet geschikt om tegen de oorlog te protesteren. Men kan zelfs tot een gevangenisstraf van vijftien jaar worden veroordeeld indien men het een oorlog durft te noemen.
In de Westerse media is een paar dagen geleden het bericht verschenen dat Poetin het nu zelf een oorlog noemt. Voordien was het een ‘speciale militaire operatie’. Kan men in Rusland nog steeds in de cel vliegen omdat men het een oorlog noemt, ook nu Poetin dat zelf doet?
Poetin kan doen wat hij wil. Volgens de wet is het een speciale operatie en geen oorlog. Poetin zal in elk geval niet naar de gevangenis worden gestuurd omdat hij een bepaald woord heeft gebruikt.
Het lijkt erop dat veel Russen Poetin volgen omdat ze enkel zijn visie op de zaken te zien krijgen. Klopt dit of zijn veel Russen gewoon bang? Steunen veel Russen het regime en geloven zij alles wat Poetin verkondigt?
Het is een heel andere wereld, waarin men 24 uur per dag propaganda te zien krijgt. Iedereen kent 1984 van George Orwell. Wel, in Rusland is een persoon naar de gevangenis gestuurd omdat hij een poster tegen fascisme in handen had. Volgens de rechtbank is het een misdaad een poster tegen fascisme te bezitten.
Dat is eigenaardig, want Poetin beweert dat de Oekraïners allemaal fascisten en nazi’s zijn. Officieel is hij deze oorlog net begonnen om hen uit te roeien.
Volgens een beslissing van het Russisch gerecht brengt een poster met het opschrift ‘Wij zijn tegen oorlog’ het Russisch leger in diskrediet. Het is niet eigenaardig. Het is een pure dystopie. Jullie zijn daar nog ver van verwijderd, maar het kan overal gebeuren. Als men de mensen de vrijheid van informatie ontneemt, krijgt men het huidige Rusland als resultaat. We zijn allemaal mensen. We zijn geen reptielen. Het gaat overal om mensen. Nu het oorlog is, is er natuurlijk nog meer propaganda en censuur, net zoals destijds in het Derde Rijk.
Zijn beide regimes gelijkaardig?
Zeker en vast. In het Westen hoort men allicht dat 80 percent van de Russiche bevolking Poetin steunt, maar dat is nonsens, want niemand durft openlijk zijn eerlijke mening te geven. Men kan daarvoor immers in de gevangenis belanden. De Russen zijn ook maar mensen en we zitten niet op het moment waarop iedereen zegt dat hij bereid is voor tien jaar naar de gevangenis te gaan. De mensen die dat wel doen, zijn echte helden. Tijdens onze concerten zullen we zeker over hen spreken. Het is ook onze rol deze mensen te vermelden, want in het Westen hoort men bijna uitsluitend over Aleksej Navalny spreken.
Onlangs heeft de VRT een documentaire vertoond over vrouwen in de oppositie die hun best doen, maar de meesten onder hen zijn Rusland ondertussen ontvlucht. Ik had de indruk dat u nooit uit Rusland zou vluchten omdat het uw thuis is.
Momenteel ben ik in de EU om te touren. Ik zou eigenlijk in de gevangenis moeten zitten. In 2021 heb ik zesmaal in de gevangenis gezeten en dan tellen we het huisarrest niet mee. Ik heb een mogelijkheden gevonden om nu even op tournee te gaan en uit de gevangenis te blijven.
Denkt u dat het veilig zal zijn? Vreest u niet dat ze u zullen komen zoeken? We hebben de afgelopen jaren veel gehoord over gevluchte Russen die vervolgens door Russische geheime agenten zijn vergiftigd. Bent u hier niet bezorgd om?
Dit is niet het moment om bang te zijn. Kijk maar naar Oekraïene, waar de mensen zich heroïsch gedragen. Als zij niet bang zijn, hoe kan ik dat dan zijn? Het is natuurlijk de bedoeling tijdens deze tournee de aandacht op de politieke gevangenen te vestigen. We willen de mensen in het Westen tonen dat er in Rusland ook andere mensen zijn, met een andere levensvisie en een andere achtergrond. Zij zitten nu in de gevangenis.
Ik heb uw boek Riot Days gelezen. Jullie waren met z’n tweeën politieke gevangenen, maar op een bepaald moment hebben ze jullie uit elkaar gehaald omdat ze niet wisten hoe ze met twee politieke gevangenen in eenzelfde gevangenis moesten omgaan. Ik veronderstel dat er nu wel meer dan één politieke gevangene per gevangenis is.
Oh, maar we hebben veel gevangenissen, hoor. Rusland is, net zoals vroeger, een grote gevangenis.
Hoeveel gevangenissen zijn er eigenlijk?
Ik kan ze niet meer tellen, maar eigenlijk zijn het geen gevangenissen. Het zijn werkkampen. Het is wettelijke slavernij. De gevangenen moeten twaalf uur per dag uniformen voor de politie naaien en stikken. Ze worden daarvoor 3 euro per maand betaald. Het is echte slavernij. Dit systeem bestaat al twintig jaar. We hebben daar al eerder over gesproken en het lijkt me zinvol er weer over te spreken. Ik wil in het Westen ook met politici spreken. Ik ben een insider die weet wat aan de hand is. Zij hebben geen duidelijk beeld van wat er in Rusland gebeurt.
Een van de redenen waarom we geen duidelijk beeld hebben, is dat Europese journalisten geen manier vinden om uit te vissen wat er eigenlijk gebeurt? Is er voor hen een manier om accurate informatie te vergaren?
Er is geen wettelijke manier, maar er zijn een aantal kanalen op Telegram. We weten wat Loekasjenko met Wit-Rusland heeft gedaan. Wel, Rusland gaat zeer snel die richting uit. Wit-Rusland is echt de hel, maar daar ligt niemand wakker van. Het is als Noord-Korea, maar dan midden in Europa.
We trekken ons die situatie wel aan, maar we weten niet goed wat we hieraan kunnen doen. Poetin heeft nog steeds kernwapens en hij controleert ook de gastoevoer. De gasprijzen swingen de pan uit. De EU zou Russisch gas wel willen bannen, maar heeft niets om die Russiche aanvoer door te vervangen. Poetin kan de gasleidingen op elk moment afsluiten en de Europese leiders zijn ook wel bezorgd om een nucleaire oorlog. Wat denkt u hiervan?
Als iedereen bang blijft, zal de prijs altijd hoger en hoger worden. Indien de huidige sancties al in januari van dit jaar zouden zijn genomen, zou er nu minder bloed worden vergoten. Toen was het ook al laat, maar nu is het allemaal erger en het kan nog veel erger worden. Wat mogelijke sancties betreft, heeft het team van Navalny een lijst met 6.000 namen opgesteld. Navalny heeft een ongelooflijk team die de corruptie als echte leeuwen bestrijden. De EU zou deze lijst moeten gebruiken.
De bankrekeningen van heel wat rijke Russen zijn al geblokkeerd. Zij kunnen ook niet meer reizen.
Nu gaat het om een twintigtal oligarchen, maar er staan 6.000 namen op de lijst. Die lijst is echt de moeite.
Zijn er nu eigenlijk nog Russen die Poetin steunen en, zo ja, waarom doen ze dat dan?
Jullie hebben Donald Trump en zijn aanhangers gezien. In Rusland gebeurt min of meer hetzelfde, maar dan met nieuwe imperialistische ambities. De propaganda doet haar werk. Officieel vechten we tegen de fascisten. Ze gebruiken hiervoor een oud sjabloon en verwijzen naar de overwinning in de Tweede Wereldoorlog. We krijgen 24 uur per dag te horen dat we voor de goede zaak en tegen de nazi’s vechten. We mogen niet vergeten dat Stalin het rolmodel van Poetin is. Hij vergelijkt zich niet met Lenin, Brezjnev of Croetsjov. Hij volgt het Stalinistisch model.
Op vrijdag 20 mei 2022 brengt Pussy Riot in muziekcentrum Het Depot in Leuven ‘Pussy Riot presents: Riot Days’, een muzikale en theatrale tocht doorheen hun arrestaties, schijnprocessen en gevangenisstraffen, aangevuld met rake commentaren op de huidige situatie in een gevangenis van meer dan 17 miljoen vierkante kilometer.